دانشگاه باقرالعلوم(ع) میزبان نشست علمی ـ راهبردی با حضور استادان و پژوهشگران
قم – ۲۶ شهریور ۱۴۰۴
دومین نشست از سلسله جلسات «طراحی پیام» کنگره بینالمللی هزار و پانصدمین سال میلاد پیامبر اکرم(ص)، روز دوشنبه ۲۶ شهریور در تالار شهید بهشتی دانشگاه باقرالعلوم(ع) برگزار شد. این نشست با حضور استادان و پژوهشگران حوزههای تاریخ، علوم سیاسی، ارتباطات، معناشناسی، روانشناسی اجتماعی و سیاستگذاری عمومی، به بررسی ابعاد مختلف طراحی پیام کنگره و ترسیم چارچوب محتوایی و ارتباطی آن پرداخت.
این جلسه ادامهای بر نخستین نشست طراحی پیام بود که پیشتر با هدف ایجاد همگرایی علمی و تدوین نقشه اولیه کنگره برگزار شده بود. در دومین جلسه، تمرکز اصلی بر تعیین مختصات پیام اولیه، استانداردسازی واحدهای معنایی، و طراحی چارچوبی برای روایتسازی کلان کنگره قرار گرفت.
محورهای اصلی جلسه
۱. تعیین مختصات پیام اولیه
در این بخش، اساتید حاضر به تعریف سه مؤلفه کلیدی پیام یعنی «سطح پیام»، «هدف پیام» و «محدوده کارکردی آن» پرداختند. بر اساس مباحث ارائهشده، پیام کنگره باید بهگونهای طراحی شود که علاوه بر انتقال مفاهیم اصیل دینی و اخلاقی، پاسخگوی نیازهای اجتماعی، فرهنگی و روانی جامعه امروز نیز باشد.
کارکردهای اصلی پیام شامل آگاهیبخشی، ایجاد انسجام اجتماعی، تقویت هویت امت واحده، و ارتقای پذیرش ارزشهای اخلاقی و معنوی پیامبر اکرم(ص) عنوان شد. برای دستیابی به این اهداف، ضرورت انتخاب واژگان دقیق و علمی در عین وفاداری به زبان دینی و قرآنی مورد تأکید قرار گرفت.
۲. ترسیم خطوط کلی پیام
در ادامه، چارچوب ساختاری پیام کنگره تدوین شد. این چارچوب در دو سطح طراحی گردید:
- سطح عمومی: تأکید بر مفاهیم مشترک و باورهای عمومی جامعه اسلامی.
- سطح تخصصی: توجه به محتوای علمی، تاریخی و دینی مرتبط با شخصیت و سیره پیامبر اکرم(ص).
پیام باید بهگونهای روایت شود که قابلیت بازتاب در گفتگوهای عمومی، تولید آثار هنری و همچنین انتشار در محافل علمی و دانشگاهی را داشته باشد. انسجام معنایی، جلوگیری از سوءتفاهمهای فرهنگی و اجتماعی و صلابداری روایی از جمله شاخصهای این مرحله بود.
۳. رویکردهای علمی در جلسه
نشست با بهرهگیری از رویکردهای چندرشتهای برگزار شد:
- روانشناسی اجتماعی: تحلیل واکنشهای عاطفی و انگیزههای مخاطبان نسبت به پیام و نقش آن در کاهش تنشهای اجتماعی.
- معناشناسی و هرمنوتیک: واکاوی لایههای معنایی واژگان، نشانهها و نمادها و چگونگی بازنمایی مفاهیم مرکزی پیام.
- تحلیل شبکهای معانی: طراحی شبکهای از گزارهها و مفاهیم محوری برای روشن شدن روابط متقابل میان آنها.
- اصول حرفهای ارتباطی: تأکید بر انسجام پیام، همسویی با ارزشهای اجتماعی و دینی و رعایت اخلاق رسانهای.
دستاوردهای جلسه
کارشناسان حاضر تأکید کردند که هر پیام باید بهمثابه یک «سازه معنایی» عمل کند؛ سازهای که لایههای لفظی، مفهومی و نمادین را در خود جای میدهد. به همین دلیل، استانداردسازی و هماهنگسازی واحدهای معنایی بهعنوان گام نخست در فرآیند طراحی پیام در دستور کار قرار گرفت.
همچنین، چارچوب محتوایی تعیینشده به گونهای تنظیم شد که پیام قابلیت روایتپذیری در قالبهای مختلف اعم از علمی، فرهنگی، رسانهای و هنری را دارا باشد. به بیان دیگر، هر گزاره باید توانایی تبدیل شدن به یک روایت، یک اثر هنری یا یک گفتگوی اجتماعی را داشته باشد.
مراحل آتی پروژه
براساس جمعبندی نهایی نشست، مسیر آینده پروژه شامل دو مرحله کلیدی خواهد بود:
- فاز روایتسازی: در این مرحله، روایت کلان کنگره با استفاده از چارچوب طراحیشده شکل میگیرد. این روایت بهصورت داستانی ـ معناشناختی تدوین میشود تا بتواند پیام کنگره را به زبان مشترک و قابل فهم برای مخاطبان مختلف تبدیل کند.
- فاز تجسمی و هنری: روایتها در این مرحله به المانهای بصری، صوتی و هنری تبدیل میشوند. طراحی نمادها، نشانهها و الگوهای تصویری و صوتی بخشی از این فاز است که در نهایت به تولید «نقشه مفهومی چندلایه» خواهد انجامید.
هدف نهایی از این روند، ایجاد یک «شبکه مفاهیم» منسجم و قابل تجربه است که نهتنها در سطح علمی و دانشگاهی، بلکه در حوزه عمومی و فرهنگی نیز قابلیت بهرهبرداری داشته باشد.
دومین جلسه طراحی پیام کنگره ۱۵۰۰ سال میلاد پیامبر اکرم(ص) در حالی به پایان رسید که چارچوب نظری و محتوایی پیام کنگره تا حد زیادی مشخص شد. اکنون، تیم علمی کنگره در آستانه ورود به مراحل روایتسازی و هنری قرار دارد؛ مراحلی که میتواند زمینهساز تولید روایتی منسجم و الهامبخش از شخصیت و رسالت پیامبر اکرم(ص) برای جامعه امروز باشد.
