به گزارش روابط عمومی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، حجت الاسلام احمد اولیایی در گفت وگو با خبرگزاری حوزه با بیان این که پیام رهبری معظم انقلاب اسلامی به همایش یکصدسالگی حوزه دارای ابعاد مختلفی بود گفت: حضرت آقا در چند بخش این پیام فارغ از به کار بردن کلمه عدالت اجتماعی، ابعاد مختلف و جدیدی را بیان کردند. ایشان فرمودند که فقه، فارغ از احکام فردی باید روی مسایلی کار کند که به مسایل جامعه مرتبط است و در آنجا از عدالت اجتماعی سخن به میان می آورند.
استاد دانشگاه تصریح کرد: ایشان مساله عدالت اجتماعی را جزو اولویت های فقهی برمی شمرند. یعنی اینکه فقه آیا فقط وضعیت فردی و روابط بین مکلفین را بحث می کند یا خروجی آن به عدالت اجتماعی در ساختار یا جامعه نیز منجر می شود!؟ یعنی در این زمینه فقه باید متکفل باشد.
اهمیت خاص مقوله عدالت اجتماعی در نگاه رهبر معظم انقلاب
این عدالت پژوه بیان کرد: مقام معظم رهبری در بخش تمدن نیز به عدالت اجتماعی می پردازند. ایشان بیان می کنند که ما به دنبال تمدنی هستیم که به دنبال عدالت و رفاه است. همچنین ایشان در جای دیگر پیام می فرمایند حوزه باید نگاه شرع به عدالت را نیز بررسی کند. در کشف مفهوم و محتوای عدالت اجتماعی نیز نیازمند کشف نگاه شارع هستیم.
وی گفت: رهبر فرزانه انقلاب در ابتدای پیام نیز نگاه تاریخی دارند و اگر مبارزه با ظلم و استعمار توسط علما را ذیل عدالت خواهی تعریف کنیم، در این قسمت پیام نیز عدالت پررنگ است. لذا اکنون نیز حوزه باید مساله عدالت خواهی را پیگیری کند.
عدالت اجتماعی، رکن انقلاب اسلامی است
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: زمانی که به مبانی انقلاب اسلامی رجوع می کنیم می بینیم که عدالت اجتماعی، رکن انقلاب اسلامی است. یعنی عدالت اجتماعی را در نظریه انقلاب اسلامی می بینیم. کلمه مظلومین و محرومین و مستضعفین در کلام امام راحل و شهید بهشتی و اصحاب انقلاب اسلامی به شکل دائمی بیان می شود. انقلاب اسلامی یک کنش عادلانه برای ترویج و راه اندازی برابری بوده است. یعنی انقلاب اسلامی، خود، یک کنش بزرگ علیه بی عدالتی بوده است.
نویسنده کتاب «عدالت فرهنگی»، تصریح کرد: در رابطه حوزه و انقلاب نیز حوزه همیشه همراه انقلاب بوده است. یعنی عدالت خواهی و اصرار به مساله عدالت اجتماعی از آن جهت که حوزه نیز پای کار انقلاب است، باید به یکی از مسایل اصلی حوزه مبدل شود.
حجت الاسلام اولیایی یادآورشد: انقلاب اسلامی مساله بودگی عدالت اجتماعی را متفاوت کرد. یعنی تا پیش از انقلاب اسلامی و عدم استقرار حکومت اسلامی مساله عدالت در حوزه چیستی وچرایی مورد نظر اندیشمندان اسلامی بود ولی پس ازانقلاب مساله چگونگی عدالت به مساله اصلی مبدل می شود.
نیاز به ارائه تعریف محتوایی از عدالت داریم
وی همچنین افزود: عدالت اجتماعی زمانی به مسأله مبدل می شود که به مقوله اجرا و منابع گره می خورد. بسیاری از اندیشمندان حوزوی ما در زمینه چیستی و چرایی عدالت سخن گفته اند اما در مورد چگونگی خیر. همچنین در حوزه ضرورت عدالت و تعاریف صوری از عدالت نیز سخن گفته اند ولی مساله اصلی این است که تعاریف محتوایی از عدالت چیست؟
حجت الاسلام اولیایی گفت: تعریف اعطاء کل ذیحق حقه یک تعریف صوری است که ممکن است بسیاری از مکاتب آن را قبول داشته باشند. اینکه حق چیست و معطی و ذی حق کدام است، عناصر اصلی است که ما را وارد دعواهای محتوایی می کند. حوزه هنوز در زمینه چگونگی کار اساسی را پیش نبرده است. تلاش هایی شروع شده است و فضلا و علمایی داریم که در این حوزه کار می کنند ولی این عرصه هنوز منظم و ساختارمند نیست. امروزه به اندازه انگشتان دست نیز افرادی که در این عرصه ممحض هستند نداریم.
وی ادامه داد: در مباحث نظری غربی ها سالها است این مساله را به شکل جدی دنبال می کنند. اما حوزه با عرصه مطلوب فاصله دارد. در این زمینه افرادی در حوزه باید ممحض شوند تا در زمینه عدالت پژوهی و فعالیت های نظری فعال باشند.
الزامات کنشگری حوزویان در رابطه با عدالت اجتماعی
استاد دانشگاه تصریح کرد: مساله دیگر آنکه در زمینه کنشگری عدالت اجتماعی نیز باید این سوال را طرح کنیم که چند طلبه روحانی داریم که پرچمدار این مساله هستند. آیا حوزه امروز را میتوان حوزه عدالت خواه نامید؟ یعنی با توجه به تطور تاریخی کنشگری که به طور مثال در زمینه نهضت تنباکو یا انواع کنشگری هایی که علما و روحانیون نسبت به نابرابری ها داشتند، آیا حوزه امروز را حوزه عدالت خواهی می نامیم؟
حجت الاسلام اولیایی یادآورشد: اگر عدالت خواهی در زمینه تعریف و شاخص ها و چگونگی هایش از دریچه حوزه تولید نشود با عدالت خواهانی مواجه می شویم که اخلاق و ماهیت عدالت خواهی را نمی دانند و این بحث را نیز ممکن است منحرف می کنند. در این عرصه نیز حوزه مسئولیت زیادی دارد. در حوزه نظری و عدالت خواهی به حوزه ای به مراتب کنشگرتر و فعال تر و پویا تر نیاز داریم.
وی گفت: در دومین نشست اندیشه های راهبردی مقام معظم رهبری در اردیبهشت سال ۹۰، که جمعی از عدالت پژوهان و مسئولین حضور داشتند مقام معظم رهبری مسایل را در حوزه عدالت اجتماعی بیان می کنند و خلاف تصوری که بسیاری از ما داریم که در حوزه عدالت، مساله ما در اجرا است و در عرصه نظری و مبنایی و پیش فرض های علمی عدالت اجتماعی تکمیل هستیم، ایشان اشاره کردند که یکی از مهمترین مسایل ما فقدان نظریه جامع عدالت اجتماعی است. در این زمینه حوزه، مخاطب اصلی است. یعنی حوزه باید این نظریه را تکمیل کند. ایشان می فرمایند که ما نیاز به نظریه جامع عدالت داریم.
عضو هیأت علمی گروه مطالعات عدالت تصریح کرد: ایشان در این حوزه به تضارب آرا نیز اشاره می کنند. یعنی اندیشمندان حوزوی در عرصه عدالت اجتماعی باید هم اندیشی برگزار کنند و نقاط کور مباحث عدالت اجتماعی را استخراج کنند.
ضرورت راه اندازی رشته مطالعات عدالت اجتماعی بر اساس کلام رهبری
حجت الاسلام اولیایی یادآورشد: سومین امری که رهبری معظم از حوزه و دانشگاه مطالبه می کنند، راه اندازی و طراحی رشته عدالت اجتماعی است. یعنی رشته ای که بتواند در زمینه نظری عدالت اجتماعی به تربیت نیروی انسانی بپردازد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: پس از آنکه که در ابتدای دهه ۹۰ مقام معظم رهبری بر عدالت پژوهی و طراحی رشته عدالت تاکید کردند، عدالت پژوهی در میان جمعی از فضلا در دفتر تبلیغات اسلامی در کارگروه عدالت اجتماعی، نیز به سمت طراحی رشته مطالعات عدالت اجتماعی رفتیم. در میز مسائل اجتماعی، هسته عدالت اجتماعی شکل گرفت و طراحی رشته عدالت نیز با جمعی از عدالت پژوهان انجام شد. طراحی رشته کار بسیار سختی است که نیازمند نظارت اساتید بود که این رشته در کارشناسی ارشد توسط وزارت علوم به تصویب رسید که مهرماه امسال دانشگاه باقرالعلوم(ع) این رشته را برگزار می کند. خوشبختانه حوزه گوی سبقت را از دانشگاه ربود و تاسیس این رشته به نام حوزه ثبت شد.
حجت الاسلام اولیایی گفت: جالب است که بدانید، این رشته در ایران وجود ندارد. پس از تصویب، دانشگاه های دیگر نیز می توانند این رشته را تدریس کنند. در این سرفصل نگاه دینی اشراب شده است. بحث قرآن و حدیث در فهم مساله عدالت، مبانی عدالت سیاسی، مبانی عدالت سیاسی و جنسیتی و مباحث انضمامی شامل مسایل رفاه در ایران معاصر، مسایل عدالت اجتماعی، جنبش های عدالت خواهی، طبقه و رفاه و… و. در این رشته مورد توجه قرار گرفته است.
دعوت از طلاب و فضلای حوزوی برای ورود جدی به بحث عدالت اجتماعی
وی یادآورشد: از طلابی که دغدغه مند هستند و کنشگری حوزه در بحث نظری در این رشته دارند می خواهیم که در این عرصه ورود کنند. قطعاً در سالهای آینده با فارغ التحصیلان حوزوی مواجه خواهیم بود که به شکل تخصصی به تولید نظریه در زمینه عدالت بپردازند.
حجت الاسلام اولیایی افزود: امروزه مجلس شورای اسلامی و مرکز پژوهش ها و آموزش و پرورش و سایر نهادهای ما به مباحث نظری عدالت اجتماعی نیاز دارند و نظام تقنین و سیاستگذای نیز باید پیوست عدالت اجتماعی را در دستور کار قرار دهد. مهم این است که رشته ای وجود داشته باشد که بتواند کادر متخصص این حوزه را تولید کند و این کار به لطف الهی انجام شده است.
