نشست علمی «واقعیت کوانتومی از منظر فلسفه اسلامی؛ بازخوانی واقعگرایانه از تعبیر کپنهاگی» با حضور اساتید و پژوهشگران حوزه فلسفه فیزیک و فیزیک نظری برگزار شد.
این نشست با ارائه پژوهشی از سوی دکتر درخشانپور برگرفته از رساله دکتری وی به بررسی امکان تفسیر واقعگرایانه از نظریه کوانتوم بر پایه مبانی فلسفه اسلامی اختصاص داشت.
در ابتدای این جلسه دکتر عبداللهزاده با طرح مسئله «واقعیت» در نظریههای فیزیکی اظهار داشت: هر نظریه بنیادین در فیزیک، بهویژه مکانیک کوانتوم ناگزیر باید موضعی روشن درباره واقعیت خارجی اتخاذ کند.
وی با نقد قرائتهای رایج از تعبیر کپنهاگی بهخصوص برداشتهای ابزارانگارانه و تقلیلگرایانه، تأکید کرد: بنیانگذاران این تعبیر نیز دارای دیدگاههای فلسفی جدی درباره واقعیت بودهاند و نمیتوان نظریه کوانتوم را صرفاً به محاسبه احتمالات فروکاست.
در ادامه نشست، به نتایج برخی آزمایشهای مهم از جمله آزمایش دوشکاف اشاره شد و حاضران به این نکته پرداختند که اگرچه در سطح تکالکترون الگوی تداخل بهصورت قطعی مشاهده نمیشود، اما با در نظر گرفتن ویژگیهای فیزیکی متمایز برای ذرات، میتوان تابع موج را ناظر به نوعی ویژگی واقعی دانست. بر این اساس امکان تفسیر تابع موج بهعنوان حامل نوعی واقعیت فیزیکی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
ارائهدهنده نشست با تأکید بر ظرفیتهای فلسفه اسلامی تصریح کرد: با بهرهگیری از مباحثی همچون واقعگرایی، مراتب وجود و نسبت وجود و احتمال در فلسفه اسلامی، میتوان قرائتی نو و واقعگرایانه از نظریه کوانتوم و حتی تعبیر کپنهاگی ارائه داد؛ قرائتی که در آن واقعیت صرفاً وابسته به مشاهده نیست بلکه دارای مراتب و سطوح مختلف وجودی است.
در بخش دیگری از این نشست، به جایگاه نهادهای علمی ـ دینی در جامعه اشاره شد و سخنرانان با طرح موضوع بودجه حوزههای علمیه تأکید کردند: هجمه به بودجه اندک حوزه، اگر به نقدی منصفانه و کارشناسی تبدیل شود، میتواند زمینهساز اصلاح و ارتقای نظام مالی و مدیریتی این نهاد باشد، اما نادیده گرفتن خدمات گسترده حوزهها، خطری برای اعتماد عمومی و نقش اجتماعی روحانیت در جامعه به شمار میرود.
در پایان این نشست، حاضران با اشاره به کارکردهای گسترده حوزههای علمیه در تربیت علمی و اخلاقی طلاب، حضور فعال در عرصههای اجتماعی و فرهنگی و ترویج ارزشهای دینی، خاطرنشان کردند: حوزههای علمیه علیرغم برخورداری از بودجهای محدود، خدماتی بیبدیل به جامعه ارائه میدهند که ارزش آنها فراتر از سنجشهای صرفاً مالی است و شایسته حمایت و قدرشناسی عمومی هستند.
این نشست علمی، گامی در جهت تقویت گفتوگوی میان فیزیک نوین و فلسفه اسلامی ارزیابی شد؛ گفتوگویی که میتواند افقهای تازهای در فهم واقعیت کوانتومی و ارائه تفسیرهای عمیقتر از نظریه کوانتوم بگشاید.
