مقدمه

در پی رهنمودهای حضرت امام(ره) دفتر تبلیغات اسلامی تأسیس و با هدف فراهم آوردن زمینه و امکانات لازم در عرصه‌های علوم انسانی – اسلامی و توسعه و گسترش مراکز علمی – حوزوی و نیز به منظور بالا بردن سطح آگاهی‌های اجتماعی و سیاسی طلاب حوزه علمیه، اقدام به برگزاری دوره‌های کوتاه مدت آموزشی کرد.

موافقت اصولی تأسیس «مؤسسه آموزش عالی غیرانتفاعی باقرالعلوم علیه السلام» در سال ۱۳۷۰ و اساسنامه آن به تاریخ 11 مهر ۱۳۷۱ در شورای گسترش آموزش عالی به تصویب رسید.

پس از تأسیس مؤسسه، کلیه فعالیت‌های آموزشی آن در قالب رشته‌های مختلف علوم انسانی و با سرفصل‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به طور رسمی آغاز شد. پس از سال‌ها تلاش و توسعه مؤسسه و کسب امتیازهای لازم، سرانجام شورای گسترش آموزش عالی در جلسه مورخ 13 اسفند ۱۳۸۴ با ارتقای مؤسسه به «دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام» موافقت کرد.

رؤسای دانشگاه تا کنون

دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام از بدو تأسیس تاکنون شش رئیس را تجربه کرده است که هر کدام نیز در دوران تصدّی مسئولیت خود، تلاش‌های فراوانی برای توسعه دانشگاه انجام داده‌اند که مجموعۀ دانشگاه قدردان زحمات این همکاران می‌باشد.

۱. حجت الاسلام والمسلمین دکتر سیدمحمدتقی آل سید غفور

  از سال ۱۳۷۲ تا ۱۳۸۲

۲. حجت الاسلام والمسلمین دکتر حمید پارسانیا

  از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۶

۳. حجت الاسلام والمسلمین دکتر احمد واعظی

  از سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۸

۴. حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمد جواد ارسطا

  از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰

۵. حجت الاسلام والمسلمین دکتر شمس الله مریجی

 از سال ۱۳۹۰ تا 1403

6. حجت الاسلام والمسلمین دکتر رفیعی علوی

از سال 1403 تا کنون

اهداف

۱. رشد و گسترش علوم اسلامی – انسانی: کمک به ارتقای سطح فرهنگ و دانش جامعه، در راستای رشد و گسترش علوم اسلامی ـ انسانی؛

۲. تربیت نیروی انسانی متخصص: مشارکت در تربیت نیروی انسانی متخصص و نخبگان مورد نیاز در عرصه علمی و فرهنگی از میان طلاب حوزه‌های علمیه؛

۳. زمینه‌سازی مشارکت مردمی جهت گسترش آموزش و پژوهش: همکاری در زمینه‌سازی مناسب برای مشارکت همه جانبه مردم در امر گسترش و اعتلای آموزش و پژوهش در کشور؛

۴. توسعه آموزش عالی با استفاده از ظرفیت حوزه‌های علمیه: استفاده از امکانات و قابلیت‌های موجود کشور و ظرفیت‌های نهفته در حوزه‌های علمیه، در توسعه آموزش عالی؛

۵. تولید و توسعه نواندیشی دینی: کمک به تولید و توسعه نواندیشی دینی در عرصه‌های مختلف علوم اسلامی و انسانی، و فراهم نمودن زمینه‌ها و امکانات لازم آموزشی، پژوهشی و تبلیغی آن.

ویژگی‌های شاخص

– پیشگامی در عرصه نواندیشی دینی با هدف اسلامی کردن علوم انسانی؛

– هدف‎‌مند کردن دوره‌های آموزشی با اولویت گرایش‌های تخصصی‌تر و تحصیلات تکمیلی؛

– راه‌اندازی رشته‌های جدید و مسأله محور به منظور پاسخ‎‌گویی به نيازهای کنونی جامعه و تربيت نخبگان مستعد و متعهد ؛

– تقویت بنیه نقادی و افزایش قدرت تصرف در مواجهه با علوم جدید و چالش‎‌های معرفتی میان علوم جدید و قدیم؛

– پرهیز از سطحی نگری، بسط و تعمیق نگاه روشمند و حفظ استانداردهای علمی دانشگاهی؛

– برگزاری کنفرانس‌های علمی بين المللی با هدف تعميق علوم انسانی ـ اسلامی؛

– بهرمند بودن از اساتید و اعضای هيأت علمی برجسته.

به سوی دانشگاه مسأله محور

از آنجا که نیازهای جوامع به علل گوناگون در حال تغییر و تکامل است، دانشگاه‌ها باید بتوانند با شناسایی آسیب‌ها و فرصت‌ها، نقش موثر و کارآمد خود را در پاسخ‌گویی به نیازهای ایجاد شده، ایفا کند.

دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام با درک این مهم و مأموریت اصلی خود در عرصه آموزش و همچنین به اقتضای ماهیت اندیشه‌ای و فرهنگی خود در راستای مطالبات رهبر معظم انقلاب، هر ساله با بررسی و رصد مسائل محوری عرصه فرهنگ، نسبت به بازنگری رشته‌های موجود و طراحی رشته‌های جدید اقدام می‌کند.

 

دستاوردها و افتخارات

عضویت در نهادهای بالا دستی و سیاست‎‌گذار با هدف نقش‎‌آفرینی در عرصه علمی و فرهنگی کشور

دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام به دلیل دارا بودن نیروهای علمی و نخبه دانشگاهی و حوزوی، نقش بسزایی در نقش‎‌آفرینی و تصمیم‎‌سازی در عرصه علمی و فرهنگی کشور دارد و این مهم با عضویت و مشارکت اعضای هیأت علمی در شوراها، کمیته‌ها، کمیسیون‌ها و کارگروه‌های مختلف درباره حل مسائل اساسی نظام با اهتمام ویژه‌ای پیگیری می‎‌شود که به برخی از این موارد اشاره می‌شود:

۱ـ عضویت سه تن از اعضای هیأت علمی دانشگاه در شورای عالی انقلاب فرهنگی؛

۲ـ عضویت اعضای هیأت علمی دانشگاه در کارگروه‎‌های تخصصی شورای عالی انقلاب فرهنگی؛

۳ـ عضویت در کمیته علوم انسانی و اجتماعی گروه علوم حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی کشور؛

۴ـ عضویت در شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم؛

۵ـ عضویت در کمیته تخصصی علوم انسانی و اجتماعی گروه حوزوی دفتر برنامه ریزی آموزش عالی؛

۶ـ عضویت در کمیسیون کرسی‎‌های نظریه‎‌پردازی، نقد و مناظره علمی شورای عالی حوزه‌های علمیه؛

۷ـ عضویت در کارگروه فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی کردن دانشگاه‌ها؛

۸ـ عضویت در کمیسیون آموزش دبیرخانه شورای عالی حوزه‌های علمیه؛

۹ـ ریاست کارگروه سیاست پژوهی فرهنگ شورای تخصصی حوزوی؛

۱۰ـ عضویت در کارگروه علوم سیاسی شورای تخصصی تحول و ارتقای علوم انسانی حوزه؛

۱۱ـ عضو پیوسته کرسی علمی علوم اجتماعی هیات حمایت از کرسی‌های نظریه پردازی نقد و مناظره؛

۲۱- عضویت در هیأت ممیزه دانشگاه امام صادق علیه السلام، دانشگاه قم و دانشگاه‎‌های حوزوی با حکم وزیر علوم؛

۱۳ـ عضویت در شوراها و کارگروهای تخصصی و علمی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‎‌ها و مراکز علمی کشور.

طرح ملی گفتمان نخبگان علوم انسانی

آشنایی با لایه‌های عمیق علوم انسانی، نیازمند اشراف بر برخی مباحث فکری و فلسفی است. بنیادهای علوم انسانی مدرن، تاریخ شکل گیری و تحولات علوم انسانی، نسبت علوم انسانی با سایر لایه‌های فرهنگی و تمدنی مدرنیته، مطالعات انتقادی علوم انسانی، نسبت دین و علوم انسانی و علوم انسانی اسلامی، از جمله این مباحث هستند که در ساختار رسمی آموزش علوم انسانی در کشور چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرند؛ در نتیجه، دانشجویان تنها با لایه‌های سطحی تر این علوم آشنا می‌شوند و توانایی تحلیل، نقد، نظریه‌پردازی و همچنین نسبت سنجی این علوم با بسترهای معرفی اسلامی و بومی خود را پیدا نمی‌کنند.

همه این موارد ضرورت شکل گیری این طرح را نشان می‌دهد که لازم است بر اساس یک برنامه‌ریزی جامع، منسجم و هماهنگ با آموزش رسمی، به تکمیل و رفع خلاءهای موجود در رشته‌های مختلف علوم انسانی بپردازد. چشم انداز طرح ملی گفتمان نخبگان علوم انسانی، با نظر به این کاستی‌ها و ضرورت‌ها طراحی شده است.

طرح ملی گفتمان نخبگان علوم انسانی، از تابستان ۱۳۹۴ با هدف آموزش‌های تخصصی علوم انسانی آغاز به کار کرد. مخاطبین این طرح دانشجویان نخبه رشته‌های مختلف علوم انسانی در مقطع کارشناسی هستند که پس از فراخوانی، ثبت نام، مصاحبه و پذیرش، به اردوی آموزشی تابستان دعوت می‌شوند و در صورت احراز انگیزه و توان علمی لازم، به طرح گفتمان می‌پیوندند.

فاز اول طرح گفتمان «آموزش محور» بوده و برای پنج سال و بر اساس ۶۰ واحد درسی برنامه ریزی شده است. جلسات و برنامه‌های این طرح، علاوه بر اردوی‎‌های آموزشی تابستان و زمستان، شامل کارگاه‌های آموزشی مستمر است که در طی سال تحصیلی در شهر تهران برگزار می‎‌شود. پس از پایان دوره‎‌های آموزشی، دانشجویان وارد فاز دوم پنج ساله «پژوهش محور» این طرح می‌شوند.

در حال حاضر، این طرح با جذب سالانه دانشجویان نخبه علوم انسانی از سراسر کشور و تکمیل و بازنگری مستمر در برنامه‌های آموزشی خود، تحت نظارت و حمایت دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام به فعالیت می‌پردازد.

نگارش کتب درسی مدارس ایران

درخواست وزارت آموزش و پرورش برای نگارش برخی عناوین کتاب‌های درسی مدارس ایران از دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، از جمله افتخارات ملی است. دانشکده فرهنگ، علوم اجتماعی و رفتاری با تشکیل کارگروه ویژه از اساتید خود، اقدام به نگارش تعدادی از کتب درسی علوم انسانی با رویکرد جدید و مطالب نوین علمی و اسلامی برای دوره‌های دهم، یازدهم و دوازدهم مدارس ایران کرده است. همچنین دانشکده فلسفه و اخلاق با بهره‎‌گیری از اساتید خود در حال تدوین کتاب‌های درسی رشته فلسفه اسلامی در دوره‌های مختلف مدارس ایران می‌باشند.

همایش‌ها، نشست‌ها و کارگاه‌های بین‌المللی

دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام در برگزاری همايش‌ها، نشست‌های علمی، کارگاه‌های آموزشی و همچنين کرسی‌های علمی- ترويجی در طی سال‌های گذشته موفقيت چشمگيری داشته است. برگزاری ۶ همايش بین المللی و بیش از ۳۵۰ نشست علمی، کارگاه آموزشی و پژوهشی، کرسی علمی- ترويجی و جشنواره‎‌های پژوهشی از جمله اين دستاوردهاست.