چکیده
این رساله در پی بررسی این مسأله است که مطالعه سیره امیرمؤمنان علیهالسلام به عنوان پیشوای دینی، ما را به چه الگویی از عقلانیت تمدنساز رهنمون میشود؟ چراکه تبیین کارکردهای اجتماعی دین به خصوص در زمینه ساخت تمدن، نیاز جامعه امروز ما است، از طرفی پاسخ به این سؤال حرکتی به سمت پاسخگویی به نیازهای معرفتی در زمینه احیای تمدن اسلامی و همچنین بهرهگیری از سیره معصومین در زمینه ایجاد و بازسازی ساختارهای اجتماعی و تمدنی خواهد بود. عقلانیت دینی، «استفاده از ابزار حق برای رشد و توسعه همه جانبه جامعه بر مبنای فرهنگ دینی با هدف رسیدن به تمدنی در مدار قرب حق» تعریف میگردد، بر این اساس با تعریف پیشفرضها و با در نظر گرفتن محدودیتها، مصادیقی از سیره اجتماعی امیرمؤمنان علیهالسلام که متضمن ارائه استدلال عقلی توسط آن حضرت باشند، با الهام از روش تحلیل مضمون بررسی گردیده، از میان آنها مؤلفههایی به عنوان ابزارها و اهداف تمدنساز ارائه میشود، سپس این ابزارها و اهداف در قالب مفاهیم کلیتر جمعبندی گردیده و از این رهگذر ارتباط میان آنها مورد تأکید قرار گرفته است. لذا فیالجمله میتوان گفت در عقلانیت دینی تمدنساز در بعد اهداف مؤلفههای کمالگرایی، پیشرفت فرهنگی، پیشرفت سیاسی، پیشرفت اقتصادی، عدالت اجتماعی، اقامه معروف و انکار منکر، اقامه حکومت اسلامی، تحقق اتحاد و انسجام امت اسلامی هستند و در بعد ابزار نیز معیارهایی از قبیل اصل خداجویی، آخرت گرایی، عدالت خواهی، تأکید برصداقت و تقوی، امر به معروف و نهی از منکر، تأکید بر ولایت پذیری، امنیت، عزت و اقتدار امت اسلامی، تکیه بر وحدت و تعاون مسلمانان، مردم سالاری، آزادی و رفاه اجتماعی، تکیه بر ثروت اجتماعی، تکیه بر عقل و دانایی البته ممکن است موارد دیگری را به آنچه اینجا به عنوان معیار و مؤلفه مطرح است افزود.
واژههای کلیدی: امیرالمؤمنین علی علیهالسلام، سیره معصومان علیهمالسلام، الگوی عقلانیت، عقلانیت دینی، تمدن اسلامی